2014 йил 18 декабрь куни Маънавият тарғибот маркази Сурхондарё вилоят бўлими ва вилоят халқ таълими ходимларини қайта таёрлаш ва малакасини ошириш институти ҳамкорлигида “Миллий ғоя-буюк келажак пойдевори”  мавзусидаги илмий-амалий анжуман бўлиб ўтди. Анжуманни институт ректори У.Қодиров кириш сўзи билан очди.

    Маърузачи миллий ғояни ёшлар қалби ва онгига сингдириш, улардаги мафкуравий иммунитетни кучайтириш, ҳар қандай ғаразли ёт ғояларга қарши собит тура оладиган, огоҳ ва ҳушёр ҳамда ватанига садоқатли авлодни тарбиялаш, бу борада амалга оширилиши лозим бўлган вазифалар борасида сўз юритди.     

     Сўнгра Маънавият тарғибот маркази Сурхондарё вилоят  бўлими бошлиғи М.Азимов “Истиқлол ва миллий қадриятлар” мавзусида маъруза қилди.  Маърузада истиқлол туфайли ўзлигимиз – тилимиз, динимиз, миллий қадриятларимизга эътибор кучайгани, миллий қадриятларнинг ёшлар тарбиясидаги роли ва аҳамияти хусусида ёрқин мисоллар билан мулоҳазалар баён этилди.

     “Сурхон тонги” газетаси бош муҳаррири ўринбосари С.Омонқулов “Оммавий ахборот воситалари ва миллий ғоя” мавзусида сўз юритиб, оммавий ахборот воситаларининг миллий ғояни халқ орасида тарғибот-ташвиқот қилишдаги роли, таъсири борасида фикрлар билдирди.

     Шунингдек, анжуманда Сурхондарё ВХТХҚТМО институти доценти Б.Тиловов “Глобаллашув даври ва ёшлар”, Термиз давлат университети катта ўқитувчиси Ҳ.Расулов “Мафкуравий иммунитет”, Термиз давлат университети доценти Н.Йўлдошев ва Сурхондарё ВХТХҚТМО институти катта ўқитувчиси Ҳ. Акиевалар  “Комил инсон ғояси”мавзуларида маърузалар қилишди. Сўзга чиққанлар мутафаккирлар ижодида комил инсон ғояси, глобаллашув жараёнинининг ёшлар тарбиясидаги аҳамияти ҳақида фикр юритишди. Анжуман қатнашчилари  иштирокида қисқа тренинг машғулоти олиб борилди.

 Тадбирда Термиз давлат университети мусиқа кафедраси   ўқитувчилари А.Турсунов, Н.Худойбердиевлар ўзининг мусиқали чиқишлари билан  иштирокчиларни хушнуд этишди.

    Анжуманда миллий ғоя туркумига кирувчи фанлар курси тингловчилари ҳам ўзларининг бадиий чиқишлари билан иштирок этишди. Тадбир сўнгида иштирокчилар вилоятнинг тарихий жойларига саёҳат уюштиришди. 

Ҳалима Акиева,

                       “Ижтимоий фанлар ва маънавият асослари” кафедраси катта ўқитувчиси

    Сурхондарё вилоят педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институтда вилоят халқ таълими бошқармаси билан ҳамкорликда жорий йилнинг 16 декабр куни  Халқ таълими вазирлиги томонидан “Соғлом бола йили” Давлат дастурининг 71-банди ижросини таъминлаш мақсадида бошланғич синф ўқитувчилари учун янгидан яратилган 7 номдаги (“Саводга ўргатиш” (Алифбе), “Она тили”, “Ўқиш”, “Математика”, “Атрофимиздаги олам”, “Русский язык”), «Книга для чтения») ўқув-методик қўлланмалар ва уларнинг мултимедиали иловаларини тарғиб этиш мақсадида “Бошланғич синф ўқитувчилари учун яратилган методик қўлланмалар ва дарсликнинг мультимедиали иловаларидан фойдаланишнинг услубий асослари” мавзусида махсус ўқув-семинар ташкил этилди. Мазкур ўқув-семинарда 123 нафар таълим маркази мутахассислари, таълим муассасалар фаолиятини методик таъминлаш ва ташкил этиш туман, шаҳар бўлимларининг методистлари, таянч мактаблари ва “Маҳорат мактаблари”нинг илғор тажрибали педагоглари қатнашдилар.

• Соғлом бола йили
• методик кщлланма

Сурхондарё вилояти

        54-Темир йўл сайлов округи

        Умаров Баҳром Норбоевич 1973 йилда Бойсун туманида туғилган. Самарқанд давлат унивеситети тугатган. Мутахасисилиги – филолог.

  Меҳнат фаолиятини Бойсун туманидаги 3-сонли мактабида адабиёт ўқитувчиси сифатида бошлаган. Кейинчалик у илмий педагогик иш фаолиятини 1997 йилдан вилоят педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институтида давом эттирди. 1997-1999 йилларда институтнинг филологик таълим кафедрасининг катта ўқитувчиси, 1999-2003 йилларда ўқув бўлими бошлиғи, 2003-2009 йилларда  ўқув-методик ва илмий ишлари бўйича проректори, 2009-2014 йилларда институт ректори лавозимларида фаолият кўрсатди. Ҳозирги кунда эса, институтнинг ўқув-методик ва илмий ишлари бўйича проректори сифатида хизмат қилмоқда.

     Институт доценти ва Россия табиий билимлар академиясининг фахрий доктори.

    Бугунги кунда Умаров Баҳромнинг «Умумтаълим муассасаларида Алишер Навоий лирикасини ўргатишнинг илмий-услубий асослари» мавзусидаги илмий-тадқиқот иши якунланган.

     Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими аълочиси, “Ўзбекистон Республикаси Мустақиллигининг 20 йиллиги” кўкрак нишони соҳиби.

  Ҳукуматимизнинг таълим соҳасидаги сиёсатининг устувор йўналишларига бағишланган мамлакатимиз ҳудудида 68 та, хорижий мамлакатларнинг илмий журналларига 24 та илмий-муаммоли ва таълимий мақолалар ҳамда  2 та  услубий қўлланма  эълон  қилган.

    Фан ва технологиялар тараққиётининг 2012-2020 йилларга мўлжалланган устувор йўналишлари бўйича бажариладиган 3 та илмий-амалий лойиҳа устида  илмий-тадқиқот ишлари олиб бормоқда. 

   Депутатликка номзоднинг сай­лов­­олди дастурида иқтисодий ислоҳотларнинг ижтимоий самарасини ошириш, ижтимоий ёрдамга эҳтиёжманд кишилар манфаатларини ҳимоялаш билан боғлиқ бир қатор вазифалар белгиланган.

    — Ёшларимизнинг ижтимоий-сиёсий фаоллигини ошириш, интеллектуал салоҳиятини юксалтириш, уларни иш билан таъминлаш партиямиз эътиборидаги муҳим масалалардир, — дейди у. — Очиғини айтиш керак, жойларда, айниқса, қишлоқ ҳудудларида ёшлар бандлигини таъминлашда муаммолар бор. Шуни ҳисобга олиб, бу борада қатор таклифлар билан чиқмоқчиман. Масалан, касб-ҳунар коллежларида мутахассисларни тайёрлашда ҳудудлар эҳтиёжини ҳар томонлама ҳисобга олиш амалиётини янада такомиллаштиришга жиддий аҳамият бериш керак. Шунда коллежни тамомлаган йигит-қизлар ташкилотлар эшигини тақиллатиб иш излаб юрмайди. Шунингдек, қишлоқ жойларида саноатни ривожлантириш, ишлаб чиқариш тармоқларини кенгайтириш, касаначиликни ривожлантириш ҳам ёшларни иш билан таъминлашда муҳим ўрин тутади, деб ўйлайман. Бу орқали нафақат қишлоқ ёшлари иш жойига эга бўлади, балки олис ҳудудларда ҳам ишлаб чиқариш ривожланади, иқтисодий барқарорликка эришилади.

     Аҳоли орасида бозор иқтисодиёти шароитига мослаша олмаган, вақтинча ишсиз юрган, энг муҳими, касаначилик билан шуғулланиш имконияти бўлган кишилар бор. Меҳнатнинг бу тури қўшимча даромад топиш, иш вақтининг қатъий белгиланмаганлиги, махсус биноларга эҳтиёж йўқлиги билан қатор қулайликларга эга. Демак, соҳани ривожлантириш орқали электоратимиз манфаатларини ҳимоя қилишимиз мумкин. Сайловчилар ишонч билдириб, депутат этиб сайлансам, ана шу тоифа кишиларнинг бандлигини самарали таъминлашга хизмат қилувчи қонунчилик асосларини мустаҳкамлаш ниятидаман.

     Шунигдек, депутатликка номзод мамлакатимизда сифатли таълим ва касб-ҳунар ўрганишнинг барча учун тенг, адолатли ва ижтимоий жиҳатдан мақбул тизимини янада такомиллаштириш механизмларини ишлаб чиқиш, бепул ва муайян имтиёзли тўловлар асосида фаолият кўрсатадиган мактабгача таълим давлат муассасалари тармоғини кенгайтиришнинг ҳуқуқий асосларини ишлаб чиқишда қатнашишни ўз сайловолди дастурининг асосий йўналиши қилиб белгилаган.

    Умаров Баҳром одамлар манфаати йўлида елиб-югурадиган, куюнчак инсон сифатида вилоят зиёлилари ҳамда жамоатчилик орасида ҳурмат қозонган. У таълим соҳасининг етук мутахассиси сифатида қатор долзарб масалалар ечими бўйича ўз таклифларига эга.

    У тажрибали олим, вилоятимиз миқёсида иқтисодий-ижтимоий масалаларни таҳлил этиб, таклифлар бериш салоҳиятига эга. Сайловчилар унинг бу иқтидорини ҳисобга олиб, унга албатта овоз беришади, деб ўйлаймиз.

Миллий тикланишдан миллий юксалиш сари биз билан бирга бўлинг!

21 декабрь куни бўлиб ўтадиган сайловларда фаол иштирок этиб, “Миллий тикланиш” демократик партияси номзодларига овоз беринг!

  Мустақиллик йилларида Термиз шаҳар аҳлининг ижтимоий-иқтисодий, маданий соҳаларда эришган муваффақиятлари, тинчлик ва барқарорликни мустаҳкамлаш, миллатлараро дўстлик ва ҳамжиҳатлик муносабатларини ривожлантиришга қўшган муносиб ҳиссаси, халқимизнинг тарихий ва маънавий меросини асраб-авайлаш, ёшларимизни улуғ аждодларимизга хос эзгу қадриятлар, мардлик ва жасорат, Ватанга садоқат руҳида тарбиялаш борасидаги катта хизматлари учун ҳамда Ўзбекистон Республикаси давлат мустақиллигининг 23 йиллиги муносабати билан Термиз шаҳри “Амир Темур” ордени билан мукофотланди.

   Дарҳақиқат, бугунги кунда Термиз мамлакатимизнинг Самарқанд, Бухоро, Хива, Тошкент каби бир қатор қадимий ва навқирон шаҳарларидан бирига айланган.

   Ўзбекистон билан қўшни Афғонистон, Покистон, Ҳиндистон ва бошқа кўплаб давлатлар билан боғловчи йўл Термиз шаҳри орқали ўтиши шаҳарнинг сиёсий ва иқтисодий ҳаётида муҳим ўрин эгаллайди.

   Давлатимиз раҳбарининг Термиз шаҳрига ҳар галги ташрифларида унинг бой тарихига, жаҳон тамаддунидаги муносиб ўрнига холисона баҳо берилиши туфайли қадриятлар тикланиб, шаҳар меъморчилиги ислоҳ этилиб, қурилиш, саноат, тадбиркорлик кенгайиб бормоқда.

   Термиз халқаро аэропортидан Ҳайратон кўпригигача бўлган 20 километрдан зиёд йўл кенгайтирилиб, тубдан таъмирланди. Термиз-Тошкент катта магистрал йўли бутунлай қайтадан барпо этиляпти.

   Айтиш жоизки, “Амир Темур” орденига сазовор бўлган мазкур шаҳарга қаратилаётган катта эътибор натижасида кичик бизнес ва тадбиркорлик фаолияти кундан-кунга ривожланмоқда. Жумладан, “Грандшифер” Ўзбекистон-Буюк Британия қўшма корхонасида халқаро бозорда ҳам рақобатбардош қурилиш материаллари ишлаб чиқарилаётган бўлса, “Nova pharm” Ўзбекистон-Ҳиндистон, “Shindong Spinning Termiz” Ўзбекистон-Жанубий Корея, “Inter Silk Pro” Ўзбекистон-Хитой қўшма корхоналарида тайёрланаётган фармацевтика маҳсулотлари, пахта ва ипак толасидан тўқилаётган ипкалава маҳсулотлари ташқи бозорда ҳам аллақачон ўз харидорларига эга.

   Жорий йилда шаҳарда кичик корхона ва микрофирмалар ташкил этиш, якка тартибдаги тадбиркорларни ривожлантириш ҳисобидан 3589 нафар аҳолининг иш билан бандлиги таъминланди, шунингдек, 38 та хизмат кўрсатиш объекти ишга туширилиб, 183 та янги иш ўрни яратилди.

   Ўтган йилларга нисбатан 2014 йилда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларининг иқтисодиётда асосий тармоқларидаги улуши 67,8%ни ташкил этди, шунингдек, тадбиркорлар томонидан 17441,1 АҚШ доллар миқдорида маҳсулотлар экспорт қилинди.

  Жорий йилнинг биринчи ярим йиллигида тижорат банклар томонидан тадбиркорларни қўллаб-қувватлаш мақсадида 699 та тадбиркорлик субъектларига 81433,5 млн. сўм миқдорда кредит маблағлари ажратилиб, натижада 1012 та иш ўрни яратилди.

   Шунингдек, шаҳар кўркига кўрк қўшиб турган ўрта асрлар маданиятининг бетакрор намунаси бўлмиш Муҳаммад ал Ҳаким ат-Термизий мажмуаси нодир ва ноёб меъморий ёдгорлик ҳисобланади. Ушбу мажмуа мустақиллигимизнинг шарофати билан қайта таъмирланиб, янги бинолар қурилди ва халкимизнинг муқаддас қадамжоларидан бирига айлантирилди.

   Изчиллик билан олиб борилаётган бунёдкорлик ишларининг натижаси ўлароқ, Термизга хорижлик сайёҳлар оқими кундан кунга ошиб бормоқда. 2014 йилнинг 6 ой мобайнида 50 дан ортиқ чет эл давлатларидан 2000 га яқин, Мустақил Давлатлар Ҳамдўстлиги давлатларидан 1000 га яқин, Ўзбекистоннинг турли шаҳар ва қишлоқлардан 16625 га яқин сайёҳлар ташриф буюрган.

   Халқнинг маънавий-ахлоқий юксалишига интилган ҳолда  тараққийпарвар миллий анъаналарни ривожлантириш билан бирга жаҳон маданиятининг яратувчан салоҳиятидан, умуминсоний қадриятлардан фойдаланиш муҳим аҳамият касб этади.

  Президентимиз фармонига мувофиқ Термиз шаҳрининг «Амир Темур» ордени билан мукофотланиши истиқлолимизнинг 23 йиллиги олдидан бутун сурхондарёликлар учун байрамона туҳфа бўлди. Ушбу янгилик биз айниқса, термизликларнинг кўнглимизни тоғдек кўтариб, қалбимизни фахр-ифтихорга тўлдирди. Шубҳа йўқки, буюк тарихий ўтмишимизни теран маънавий илдизлар орқали бугунги авлодлар онгига чуқур сингдиришга хизмат қилгувчи мазкур воқелик воҳамиз ёшларининг улуғвор мақсадлар ва ёруғ келажак сари интилишларига яна бир туртки бўлади.

    Юртимизнинг барча шаҳарларида бўлгани каби бугун Термизда ҳам фуқароларимизнинг муносиб турмуш кечиришлари учун шароит яратиш, саноат, қурилиш ва хизмат кўрсатиш соҳаларини янада ривожлантириш борасида амалга оширилаётган ишлар изчил давом эттирилмоқда. Замонавий шаҳарсозлик андозаларига мос кўркам уй-жойлар, таълим, тиббиёт муассасалари, болалар спорти иншоотлари, маданий-маиший бинолару кенг, равон йўллар, кўприклар шаҳар кўркига кўрк қўшмоқда.     Биргина сўнгги беш йилликда янгидан барпо этилган ёки тубдан реконструкция қилинган Термиз археология музейи, Термиз давлат университетининг янги биноси, Бахт уйи, «Сурхон» спорт мажмуаси ва бошқа спорт ишноотларини, барча замонавий шароитларга эга тўққизта коллеж, иккита академик лицей, 19 умумтаълим мактабини кўрган кишининг дили яйрайди. Бу ерда камолга етаётган ёшларнинг келажаги порлоқ эканлигига яна бир бор ишонч ҳосил қилади. Бир сўз билан айтганда, Термизга бундан атиги 10-15 йил илгари келган меҳмон бугун бу ерга ташриф буюрса шаҳримизни таний олмай қолади.    Шунингдек, бугун замонавий шаҳар мақомига мос равишда Термизда 50 дан ортиқ саноат корхонаси, 200 га яқин сервис ва хизмат кўрсатиш шохобчаси фаолият юритаётгани, қурилиш материаллари ишлаб чиқаришдан тортиб, фармацевтика, озиқ-овқат ва енгил саноат, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини қайта ишлаш кенг ривожланаётгани ҳам истиқлол шарофати, юртимизда ҳукм сураётган тинчлик-осойишталик, миллатлараро дўстлик, ҳамжиҳатлик ҳосиласидир.

    Сурхон воҳасининг кўҳна тарихи, минг йиллар давомида шу заминда ётган ва бугун ўзбек олимлари билан бирга турли мамлакатлардан келган олимларнинг археологик қазишмалари, илмий изланишлари натижасида очилаётган ва илму фан оламини ҳайратда қолдираётган ноёб ашёлар, қадимий маданият ёдгорликлари бу тупроқ ўз бағрида ҳали қанча-қанча сирларни сақлаб келаётганидан далолат беради, десак, ҳеч қандай хато бўлмайди. Мисол учун, эрамиздан аввалги I минг йиллик ўрталарида Бақтриянинг биринчи подшоси Зороастр Термиз шаҳрига асос солган. Термиз дастлаб Тарамата деб аталган.

     Шаҳарнинг ғоят қулай географик шароити, Шарқни Ғарб билан боғлайдиган савдо чорраҳасида жойлашгани унинг тез суръатлар билан ривожланишига замин яратди. Шу боис турли-турли босқинчилар Термизни қўлга олиш, унга эгалик қилишга доимо интилиб келган.     Эрамиздан аввалги 327 йилда Александр Македонский, яъни бизнинг тилимизда Искандар Зулқарнай шаҳарни босиб олиб, унга Александрия номини берган. Термиз қалъаси милоддан аввалги даврларда Юнон-Бақтрия давлати, Кушонлар империяси, милоддан кейинги V-VI асрларда Эфталитлар, Сосонийлар ҳукмронлиги остида бўлган. VIII аср бошида эса бу ерни араблар забт этган.     Термиз тарихи ҳақида сўз юритар эканмиз, ҳеч шубҳасиз, бу шаҳар унинг тарихига ёрқин саҳифалар битган Амир Темур бобомизнинг муборак номи билан чамбарчас боғланиб кетганини эсга олишимиз табиийдир.      Термиз шаҳри Соҳибқирон бобомиз Турон заминида барпо этган буюк ва қудратли давлатнинг мустаҳкам қўрғонига, салтанат таянчига айланган.

    Бугунги кунда бу ерда яшаётган барча-барча инсонлар Сурхон тарихининг ана шундай шонли саҳифаларини ғурур ва ифтихор билан эслайди.      Барчамиз учун муқаддас бўлмиш Термиз тупроғида қандай улуғ аллома ва мутафаккирлар, азиз-авлиёлар яшагани, улар Термизий деган ном билан ислом дунёсида қандай ёрқин из қолдирганлари ҳаммамизга яхши маълум.     Ҳақиқатан ҳам, бу табаррук диёрдан етишиб чиққан буюк аллома Ҳаким Термизий, дунёдаги энг ишончли олтита ҳадис тўпламларидан бирини яратган машҳур муҳаддис Абу Исо Термизий, теран мазмунли асарлари билан Шарқда ном қозонган Адиб Собир Термизий, ислом фалсафаси ривожига муносиб ҳисса қўшган Абу Бакр Варроқ Термизий каби мумтоз зотлар наинки халқимиз, балки бутун мусулмон оламининг фахру ифтихори ҳисобланади.     Бу заминнинг уруш ва босқинлар туфайли неча бор вайрон бўлиб, култепалар узра неча бор қайта тиклангани ҳақида ҳам албатта кўп гапириш мумкин. Лекин барчамизга чексиз ифтихор етказадиган ҳақиқат шуки, бу ерни ўзига муқаддас макон деб билган жасур аждодларимиз ёвларга ҳеч қачон бош эгмаган.     Буюк тарихчи аллома Шарафиддин Али Яздий машҳур «Зафарнома» китобида Термиз аҳлининг мўғул босқинчиларига матонат билан, қаҳрамонларча қаршилик кўрсатганини тасвирлар экан, бу шаҳарни «Мардлар шаҳри» деб атаганида чуқур ҳаётий ҳақиқат мужассамдир.       Мустақиллик йилларида Термиз ҳар томонлама обод бўлиб, Ўзбекистонимизнинг энг гўзал шаҳарларидан бирига, юртимизнинг жанубий сарҳадларидаги бош истеҳкомига, мустаҳкам дарвозасига айланди.     Бугунги кунда Термиз шаҳри нафақат Сурхон воҳаси, нафақат Ўзбекистон, балки бутун Ўрта Осиё минтақасининг иқтисодий, маданий ва коммуникация марказларидан бири десак, ҳеч қандай муболаға бўлмайди. 

                                                                            Президентимиз Ислом Каримовнинг  Термиз шаҳрини «Амир Темур» ордени билан тақдирлаш

маросимида сўзлаган нутқидан

    Президентимиз Ислом Каримовнинг 2014 йил 22 августдаги фармонига мувофиқ Термиз шаҳри Амир Темур ордени билан мукофотлаган эди. 28 ноябрь куни Термиз шаҳрида ушбу юксак мукофотни топширишга бағишланган тантанали маросим бўлиб ўтди. 

      Юртбошимиз раҳнамолигида маънавиятимизни юксалтириш борасида амалга оширилаётган кенг кўламли ишлар самарасида миллий қадрият ва анъаналаримиз, буюк аждодларимизнинг номи қайта тикланди, улар мангу қўним топган муқаддас қадамжолар ободонлаштирилди. Имом Термизий, Ҳаким Термизий, Султон Саодат, Кокилдор ота ёдгорлик мажмуалари таъмирланди.

     Бу йил Сурхондарё аҳли учун яна бир унутилмас йил бўлди. Президентимиз Ислом Каримовнинг фармонига мувофиқ мустақиллик йилларида шаҳар аҳлининг ижтимоий-иқтисодий, маданий соҳаларда эришган муваффақиятлари, тинчлик ва барқарорликни мустаҳкамлаш, миллатлараро дўстлик ва ҳамжиҳатлик муносабатларини ривожлантиришга қўшган муносиб ҳиссаси, халқимизнинг тарихий ва маънавий меросини асраб-авайлаш, ёшларимизни улуғ аждодларимизга хос эзгу қадриятлар, мардлик ва жасорат, Ватанга садоқат руҳида тарбиялаш борасидага катта хизматлари учун ҳамда Ўзбекистон Республикаси давлат мустақиллигининг 23 йиллиги муносабати билан Термиз шаҳри Амир Темур ордени билан мукофотланди.

sher-bahrom

Мирзаев Манучехр,  

Сурхондарё вилоят ПКҚТ ва МОИ қошидаги МЎҲММ раҳбари

    Сурхондарё вилоятининг барча таълим муассасаларида 2 сентябрь куни анъанага айланган “Мустақиллик дарслари” бўлиб ўтди. “Мустақиллик дарслари” муҳтарам Президентимиз Ислом Каримовнинг 2014 йил 15-16 май кунлари Самарқанд шаҳрида бўлиб ўтган “Ўрта асрлар Шарқ алломалари ва мутафаккирларининг тарихий мероси, унинг замонавий цивилизация ривожидаги роли ва аҳамияти” мавзусидаги халқаро конференциядаги нутқи асосида ташкил этилди.

   “Мустақиллик дарслари”ни илмий-услубий жиҳатдан маҳсулдор  ташкил этишда умумтаълим мактаб ўқитувчиларига  методик ёрдам кўрсатиш мақсадида 50 га яқин Сурхондарё вилоят педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институтининг услубшунос профессор-ўқитувчилари, таниқли маданият ва санъат ходимлари, давлат ва жамоат ташкилотлари раҳбарлари, шунингдек, Термиз давлат университетининг илғор ўқитувчилари жалб этилди.

  Сурхондарё вилоят педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институти томонидан барча умумтаълим мактабларига Республика Таълим маркази қошидаги илмий методик Кенгашининг 2014 йил 10 июлдаги йиғилиши қарори билан фойдаланишга тавсия этилган “Ўзбекистон Республикаси Президент Ислом Каримовнинг “Ўрта асрлар Шарқ алломалари ва мутафаккирларининг тарихий мероси, унинг замонавий цивилизация ривожидаги роли ва аҳамияти”  мавзусидаги халқаро конференциянинг очилиш маросимидаги нутқини умумтаълим муассасаларида ўрганиш юзасидан методик тавсия ва дастур” етказиб берилди. Мазкур методик тавсия ва дастур ҳамда намунавий дарс ишланмалари институтнинг www.mahorat.uz сайтида жойлаштирилди.

• мустакиллик даср
• махорат дарси
• Президент нутки

ОШИҚ БЎЛИНГ

Ҳол сўраб келманг ёнимга, аввало ошиқ бўлинг,

Ёқманг ўт жону танимга, аввало ошиқ бўлинг.

Ишқсиз одамга дардим сўйласам не фойдадур,

Дардими билмоқчилар кимгадур ошиқ бўлинг.

Ишқсиз бедардларни кўргали йўқ тоқатим,

Ёқмаса маъзур тутинг, бу ҳолатим, ошиқ бўлинг.

Ишқсизлик дардидан сақла мени, Парвардигор,

Умр ўтиб қартаймайин, топиб нигор, ошиқ бўлинг.

Гар эшик очса кулиб сизларга ҳам ишқ мактаби

Бош қўйинг остонасига мен каби ошиқ бўлинг.

Сирожиддин Сайид,

Шаҳарнинг “Амир Темур” ордени билан мукофотланиши шарафига

Уч минг йиллар аро чамалаб кўрсам,

Уч минг асрлардан сурон етишгай.

Уч минг тепанг узра уч минг оҳ урсам,

Уч минг армонимга армон етишгай.

Искандар, Доролар топтаб ташлаган

Ғиштлардан умрини қайта бошлаган,

Одамзод наслига бўлган тошлаган

Қадим тоғларингдан қалқон етишгай.

Қадим Бохтар замин, яъни Бақтрия,

Асрларга етгай битсам фахрия,

Боқиб Термизийнинг қадду қадрига

Менга минг бир шеъру достон етишгай.

Навқирон Темурбек бунда руҳ олган,

Саид Баракадан фатво, туғ олган.

Беш яшар Улуғбек завқ, шукуҳ олган

Маъвода — заминга осмон етишгай.

Минг йиллик ҳадислар гуллаган диёр,

Навоий бобонинг сенда изи бор.

Қуллуқ бажо айлаб такрор ва такрор

Сенга араб етгай, ёпон етишгай.

Буюк Ипак йўл бу — манзил, маконлар,

Карвонлар келдилар, кетди карвонлар.

Ору номусингдан тиклаб қўрғонлар

Беш юз йилда бир мард сорбон етишгай.

Шаҳрим, она шаҳрим, онажон шаҳрим,

Илм ила ҳикматдан нурафшон шаҳрим.

Ҳар бир ўғил-қизинг бир жаҳон, шаҳрим,

Бир гулга минг битта бўстон етишгай.

Ҳазрат Соҳибқирон кўксингда порлаб,

Мардлик, матонатга турганда чорлаб,

Кўнгил рубобида жаранглаб торлар,

Биздай шоирларга даврон етишгай.

      Дрезден. Бу шаҳарда одамлар доим шошиб юришади. Шошмай юрганларга йўл йўқ бу шаҳарда. 

       Уйга қайтар эканман қалбимда тинчлик бермай келаётган туйғулар бир-бири билан тортишарди.

    Сабрсизлик билан ётоғимга шошиламан. Интернетда «Бойсун Мадоннаси» картинаси ҳақида яҳудий олим Алек Д.Эпштейннинг“Искусство на баррикадах:  Pussy Riot» ҳаволасидан ўқидим:

        “… в 1969 году, было создано полотно Владимира Бурмакина «Байсунская мадонна», многократно экспонировавшееся на различных выставках как на родине автора, в Узбекистане, так и далеко за его пределами. Сам художник рассказывал: «Появился этот образ благодаря Рузы Чарыеву. В 1965 году мы отправились с ним в его родные места в Сурхандарью. В Байсуне остановились у друга Чарыева по детдому, тоже Рузы; Байсунская мадонна — его жена. В 23 года она имела уже пятерых детей; очень красивая, не хуже, чем Роксана Александра Македонского. (Муаллиф ўз картинасини “Бойсун Роксанаси” деб номлади, аммо бу асар Европада “Бойсун Мадоннаси” номи билан машҳур бўлди–Б.У). Меня восхищало все в Байсуне — горный воздух, дома на склонах, по крышам которых бегали вверх-вниз мальчишки, запахи от земли».

       Асар сюжети оддий ва узвий: миллий либосдаги ёш аёл қўлида фарзанди. Орқада–бир-бирига уланиб кетган қишлоқнинг оддий уйлари. Лекин аёлнинг ўйчан ва ғамгин кўзларида шу қадар самимийлик, муҳаббат ва ажиб сир мавжудки,  портретдан кўз узгим келмади.

      Асарда тасвирланган бойсунлик аёлнинг нигоҳида сирли маъноларни беихтиёр ўқидим. У самимий нигоҳи билан қандайдир муаммонинг ечимини Мендан қидираётгандай эди. Беихтиёр  хижолат чеккудай бўлиб, унга шерик бўлгим келди. Аёл нигоҳининг салмоғи ва вазмин ўйлари ғоят ўзига хос ҳамда бадиий оҳор билан берилганки, Мен ҳам унга фикрдош бўлиб қолдим, у билан қўшилиб ўй сураётганлигимни пайқамай қолдим.

       Қишлоқ аёлининг пардалаб, рамз билан гапиришни хуш кўришини билган муаллиф тун эндигина чўкаётган ғира-шира пайтдаги сирли ҳолат гўзал тасвирланган. Қуюқлашган қора ва бинафша ранглар қуёш нурларини ютиб юборгани учун аёлнинг юз ифодасига, мантиғига куч берган, кўнгилидаги тошқинликни ифодалаган.

     Таъсирчан образ замирида қишлоқ аёлининг изтироби ҳам мужассамдек туюлди менга.Негаки, шўро даврининг авж палласида яратилган мазкур картинада мусаввир турмуш қийинчиликлари юки остида қолиб кетган қишлоқ аёлининг умумлашма қиёфасини тасвирланган эди.

      Бу асарга умрбоқийлик бахш этган сифатлардан бири ундаги либосларнинг  теран халқчил томирларга эгалиги. Ўз фарзандини бағрига босган аёлнинг анъанавий кийими ва тақинчоқлари ўзида миллий хусусиятларни жипслаштирган. Узун ҳамда кенг, ўйма ёқали кўйлак бўйиндан бир қарич узунликда кўкраккача кесилган, ингичка жияк тутилиб, боғич қилинган. Унинг пушти рангли "қалампир маржон" бўйин тақинчоқлари ўзига зеб берган. Бошида рўмол, тўрт бучак шаклида тагидан айлана шаклида култа.

    Аёлнинг уйчан нигоҳида ўзбекнинг минг йиллик маданияти, туғма андишаси намоён. Маълумки, андишали нигоҳни кўп тасвирлашган. Лекин уни кўз олдингизга келтириб қўйиш жуда кўпчиликка насиб этмаган. Жилмаяётган  тимсол тўғрисида ҳам кам битилмаган, бироқ қувончни моддийлаштириш ҳам оз кишиларгагина насиб этган. Муаллиф ана шу қийиндан-қийин икки юмушни биргина картинада уйғунлаштира уддалай олган, кафтига олиб кўрсатган. Ҳаттоки она бағридаги болакай нигоҳида ҳам онага дилдошлик ва дарддошлик акс этган.  

    Муаллиф асарида аёл қалбининг шарқона ҳис-туйғулари, ранг-баранг зарблари, руҳий дунёси, кечаги тарихий қадрияти бадиий ифода кўзгусига солиштириб кўз-кўз қилган.

    Портрет мени ўз олдида фақат истеъмолчи эмас, балки ижодкор сифатида тутишга ундади. Асарни муайян мантиқий зўриқишсиз, енгил қабул қилолмадим. Уни шунчаки куриб бўлмайди, балки қайта идрок этилади ва турли ракурсларда жилваланади.

     Бу асарга муаллифнинг касбдошлари “ўзбек аёлларининг оналик гимни” деб бекорга ном қўйишмаганига  амин бўлдим.

     Асар муаллифи Владимир Бурмакиннинг http://www.vladibur.uz номли сайтида: “В 1968 году «Байсунская мадонна» экспонировалась в Москве, в Манеже, на международной выставке в Ганновере (Германия). Она трижды бывала в Париже. И всюду вызывала настоящий фурор!” – деб ёзилган.

     Яна бир сайтда муаллиф номидан: “Дунёнинг ўнлаб мамлакатларида бўлганман, аммо «Бойсун Мадоннаси» дунёни менга қараганда кўпроқ айланиб чиқди. Ҳаётимдаги энг машҳур ана шу ишимни яратишга Рўзи сабабчи бўлган. Ҳозир ўзим ҳам бу асарни соғинсам кўргазмага боришимга тўғри келади. Ўшандаям кўргазма Тошкентда бўлса!»-дейилган.

     Интернет тизими орқали «Бойсун Мадоннаси» картинасини кўриб, у қадар кўп бўлмаган ахборотларни ўқиб, исмсиз ва нотаниш туйғуларимга ном қўёлмай  қолдим. Чунки ҳалигача ўзи яратган асарни ўзи соғиниб яшаган муаллиф ҳақида ҳеч ҳам эшитмаган эканман. Ҳақиқий даҳолар шунақа яшашади.

     Яна Мерседесқиз билан «Бойсун Мадоннаси» картинасини ҳақида бот-бот гаплашмоқчи бўлиб, тонг ёришишини кутдим. Унинг худди менга “Жаконда” картинаси  ҳақида гапирганидай. 

      Афсус мен уни бошқа кўрмадим… Сафдошларим орасидан ҳар куни изладим топа олмадим.

      Хориж сафарини ҳам поёнига етиб, Ватан тупроғига қадам қуяр эканман, «Бойсун Мадоннаси» асари прототипини топишга ва у билан картинанинг яратилиши тарихи ҳақида сўзлашмоқ пайида бўлдим. Афсуски, бу машҳур картина, муаллифининг бойсунлик Рўзи ҳақидаги дўсти ва унинг оиласи ҳақида ҳеч ким ҳеч нарса билмас эди.   

       Бойсунлик ўқитувчи ва зиёлилар, ёшу қаридан Рўзи акани, тўғрироғи академик Рўзи Чориев билан бир вақтлар меҳрибонлик уйида тарбияланган Рўзи акани, “Бойсун Мадоннаси” асари ҳақида суроғ қилдим, лекин тайинли гап ололмадим.

     Анча вақтдан ўтиб менининг нотинч кайфиятимни пайқаган ва ушбу сатрларнинг қораламаси мазмуни билан танишиб олишга улгурган падари бузрукворим бир тонгда маҳалладошимиз Рўзи ака уйига таъзияга бориб  келишимизни  айтдиб  қўйдилар.

      Бир дам ўтиб отам:

     -Ўғлим, Сиз излаётган «Бойсун Мадоннаси» асари шу кишининг хонадонида дунёга келган, — дедилар.

     Йўл-йўлакай ўша машҳур бразилиялик ёзувчи Пауло Коэлонинг “Алкимёгар” асари эсимга келди: Камбағалликка кун кечирган Сантяго исмли чўпон йигит ҳам аксар қашшоқ одамлар каби тўсатдан бойиб кетишни орзу қилади. Бир кун вайрона бир черковга қўйларини қамаб, ётиб ухлайди. Тушида унга Миср эҳромлари яқинидаги чўлда, бир қирликда беҳисоб бойлик кўмилгани, бу дафина уни кутиб тургани аён бўлади. Бу тушни у икки бор кўради. Хаёлчан Сантяго таваккал деб йўлга тушади. Юртидаги ҳар хил жодугару башоратгўйлар, йўлда ҳамроҳ бўлган яхши-ёмон одамлар иштирокидаги саргузаштлар уни мақсадига етишидан сира қайтармайди. Аммо охирида Миср эҳромлари яқинига борган Сантяго ўғри-қароқчилар қўлига тушади, улардан калтак еб, таланади. “Буёққа нега келдинг, нега ер ковлаяпсан?” деб сўраган қароқчилар бошлиғига Сантяго тушида кўрганини баён қилади. У Сантягонинг анойилигидан кулиб, мен ҳам бир пайт худди шу сен ётган ерда ухлаб, бир туш кўрган эдим, тушимда гўё Испаниянинг фалон вилоятига бориб, фалон маҳалладаги ташландиқ черков ҳовлисидаги азим чинор тагида ётган катта дафинани қазиб олишим керак эмиш, бу тушни икки марта кўрдим, аммо мен тушига ишониб қаёқдаги Испанияга борадиган, ўша жойларни кавлаб юрадиган тентаклардан эмасман, дейди. Ажаб, умрида Испанияни кўрмаган бу каззоб Сантягога ғирт таниш маҳаллаларни айтади, у айтган черков эса айнан Сантяго қўй қамаб юрган черков эди! Сантяго яна жазм қилади – ватанига қайтади ва айтилган жойни қазиб, хазина топади.

    ...Ҳа, Испаниядан Мисрга йўл олган Сантяго ўз ВАТАНИга қайтмаса, муродига етмас эди.

      Жанозадан қайтгач мен отамга Рўзи аканинг аёли, ҳа ўша Европани ҳайратга тутган “Бойсун Мадоннаси” бизнинг қишлоғимизда биз билан ёнма-ён яшаётгани ҳақида одамларнинг бехабарлигидан афсус билан сўзладим.

     -Ўғлим! Инсон тафаккури ўзгарди: одамлар осмонга, ерга, табиатга бошқача нуқтаи назар билан қарай бошлади. Анча нарса ўзгарди. Лекин бир нарса ўзгармади: ўзбек йигитининг аёли унинг тумори ва ори эканлиги ҳамон фазилат бўлиб қолди, — дедилар отам.

       Баҳром Умаров,

 Дрезден-Бойсун

 «Энг улуғ, энг азиз» кўрик-танловига

   2009 йилнинг ёз пайтлари. Германиянинг афсонавий Дрезден шаҳри-даги Zwinger  номли қалъалар ансамбли.

   Менинг кўз ўнгимда одам қиёфасини жонли тарзда тасвирлаган, қиёфа ва қоматларга ҳаракат, нафас ва руҳ бера олган уйғониш даврининг атоқли вакиллари Ленардо да Винчи, Микеланжело, Лоренцио ди Креди, Пьеро ди Козимо, Фра Бартоломео Андреа дель Сарто, Корреджо ва буюк ранг-тасвирчи рассомлар Рафаэль, Джорджоне ва Тицианларнинг ижод наму-налари...

      Муҳташам саройнинг турли залларини кўздан кечирар эканман, юзлаб сайёҳлар ҳам биз каби ушбу саройда рўъёлар оламида сайр қилаётгандек…

Сал кам беш аср илгари яратилган Микеланджелонинг «Занжирбанд қул», «Ўлаётган қул», «Моисей», «Мадонна Медичи», «Лоренцо де Медичи», Ботичеллининг «Венеранинг туғилиши», Рафаэлнинг “Конестабил мадон-наси”, Албрехт Ююрернинг “Мадонна”си юз минглаб ёки миллионлаб шахслар ва қатор замонлар тан олган бу каби қадриятлар.

    Она, оналик меҳри улуғланган Леонардо да Винчининг “Мадонна»си ва машҳур “Моно Лиза” портретини, Рафаэль Сантининг “Сикстин Мадоннаси”, «Мадонна Бенуа», «Қоядаги мадонна» каби асарларда она сиймосининг ташқи кўринишида одамлар чеҳраси жонлантирилиб, уларнинг ички дунёси, нозик кўнгил ҳолати ифодаланган.

    Суратларнинг беқиёс жозибаси ва сирларга йўғрилганлигига мафтун бўлиб анча вақт ўтганини билмай қолибман.

      Куни кеча ўзини Мерседес деб таништирган ва ҳозиргина менинг маҳлиё бўлиб санъат асарларини кўздан кечираётганимни ҳис этган таржимон қиз менга кулибгина:

      -Барибир, «Бойсун Мадоннаси» картинасининг ҳарорати бошқача-а?, — деб  қўйди.

     Мен эса, бу номли санъат асари борлигини билмасам-да, у қизга сир бой бермасдан  фақат жилмайибгина тасдиқлаб  қуйдим. «Бойсун Мадоннаси» асари умримда бир марта бўлсин қулоғимда чалинганида, асло ёдимдан чиқмаган бўлар эди. 

     Ўзбек тилини  аврупоча талаффуз билан гапирса ҳам шарқона ибо билан бурро, шоирона гапирар эди. Мерседес узун қоп-қора сочларини нозик қўллари билан тараркан, қуёш нурлари унинг мамнун чеҳраларига олтин арғумчоқ ташлаб ўтарди.

    Унинг кўзлари чиройли эди. 

      Сочи қора. Кўзлари эса, мовийроққа ўхшарди. Ўт чақнаб турарди кўзларидан. Қарашининг ўзи ҳар қандай юракни беҳаловат қиларди. Эҳтиросга тўла эди у кўзлар. Буни тасвирлаш қийин. Лекин ҳарҳолда мовийроқ, мовий эмасди.

  … Бу расмларда рассом ёш аёлнинг фақат ташқи қиёфасинигина эмас, балки унинг ички дунёси, кечинмалари ва кайфиятини ҳам ажойиб, сирли тарзда акс эттирган. Ҳамма нарса ёрқин, гўзал ва баркамол.

    Тасвирдаги соялар, ранглар ҳамоҳанглиги, ҳатто бўёқлар таркиби ҳам бетиним тузатишлар, тажрибалар, синовлар натижасида юзага келган. Одамлар ҳолатлари, юз кўринишларининг турли шаклдаги чизмалари фикримизни тасдиқлайди. Мусаввирлар ҳар бир асарида қандайдир муаммонинг ечимини қидирар ёки оддий кундалик ҳаётда инсонларнинг бахт ҳақидаги орзуларини кўра олгандай.

.   Уларнинг асарларидаги чуқур фалсафий мазмун киши қалбига қувонч бахш этади. Музейда ўзимни ҳақиқий дунёдан узилиб қолган киши сифатида ҳис этган бўлсам, у чиройли қиз, Мерседеснинг гаплари мени янада ҳайратда қолдирди.

    Мерседесқизни яна гапга солдим. Аввал «Жаконда» («Мона Лиза») расмининг асл нусхасини кўргани ё кўрмагани ҳақида суриштирдим. У эса, менга «Жаконда» расми Париждаги оламшумул санъат музейида кўрганини таъкидлаб, бу машҳур санъат асари билан боғлиқ ажойиб ҳаётий воқеаларни ҳикоя қилди.

      Ҳаммаёқда: қасрларда ҳам, шаҳардаги хонадонларда ҳам кибор оилалар қизларини Жаконданинг машҳур табассумини ўзлаштириб олиш санъатини ўргатишга ҳаракат қилишганини, бу образ ҳамиша кишини тўлқинлантириб, уни ҳаяжонга солиб келганини, ХIХ аср охиридан бошлаб «Жаконда»га муҳаббат изҳори, дил рози баён этилган мактублар йўллана бошлаганини, бу ҳол эса  тарихда жуда муҳим воқеа юз беришига, яъни унинг йўқолишига сабаб бўлганини айтди.

     1911 йилнинг 21 август куни барча газеталар кишини ташвишга соладиган катта сарлавҳа остида ёздилар: «Жаконда» ўғирланди!".

    Бутун оламдаги санъат мухлислари ташвишга тушиб, афсус-надомат чека бошлади. Франция халқи йиғлайди.

   Кўча чолғучилари, хонандалари «Жаконда»ни айтиб-айтиб, йиғлаб-йиғлаб, куйлай бошладилар. Ҳис-туйғуларини жиловлай олмаган санъат аҳли эс-ҳушини йўқотаёзади: 0,77х0,53 м. ҳажмдаги асл бойлик ўғирланганлигини кўтара олмай қолади. «Инсоният ўз Мадоннасидан маҳрум бўлди», деб ёзди Пеладан.

     «Жаконда» 1913 йилнинг январида ўғрининг уйидан топилди. Ўғри Луврга сохта полициячилар кузатувида келган санъат мухлиси, ушбу асарнинг телбаларча фидойи мухлиси эди. «Жаконда» мухлислари бир-бирига ғаним икки лагерга бўлинган эди: бири илоҳга сажда қилувчилар бўлсалар, иккинчи идол мухлислари эди. Улардан бири учун бу фақат санъат асари бўлса, иккинчилари учун у — улар сиғинадиган  салкам  илоҳ  эди.

     Мерседеснинг фикрича, асар муаллифи бу образни сўзлашга, томоша-бинни ҳис этишга мажбур этган. Бу асарни кўришга ошиққанлар талайгина. Ўқ ўтмас ойналар билан ўралган расмни кўриш умидида ошиққан мухлислар оқими шу қадар кўпки (биргина 1990 йилнинг ўзида 14 миллион киши), улар гоҳо уни кўрмасдан, шундоқ ёнгинасидан ўтиб кетадилар ва кишилар оқими кўҳна диний маросимлар ҳамда муқаддас саждагоҳлар сари интилганларни кўз ўнгингизда гавдалантиради.

      Машҳур италян рассоми Леонардо да Винчининг жаҳон санъати дурдонасига айланган ушбу асари ҳамон миллионлаб кишиларни жалб этмоқда. Асарда тасвирланган хоним—Жаконданинг сирли табассуми барчани маҳлиё этмоқда, ҳамон портрети яратилган аёл ИСМИ ва ШАХСИ яширинлигичақолмоқда.

       Расмдаги аёлнинг келиб чиқиши номаълумлиги унинг машҳур бўлиб кетишига қўл келди. Бу расм асрлар оша ғаройиб сир оғушида яшаб ўтди. Энди у — сиғиниладиган буюм, рангтасвирнинггина эмас, фақат унинг рамзи бўлган, жилмаяётган  тимсолга  айланган.

      Мерседеснинг «Жаконда» асари ҳақида тўлқинланиб гапирганини мароқ билан эшитиб,  ётоқ жойга етиб келганимизни ҳам илғамай қолибман.

      У мен билан жилмайибгина хайрлашди. Ҳа, ҳа, ўша Жаконданинг машҳур табассумини ўзлаштириб олгангандек, ўшандай жилмайди у.

       Мен ундан кўз узмай, сўнгги нуқтагача унинг ортидан термулиб қолдим.

                                                                     (Давоми бор)

       Баҳром Умаров,

 Дрезден-Бойсун

 O’zbеkiston Rеspublikasi Xalq ta'limi vazirligining 2014-yil 3-yanvardagi 1-sonli buyrug’i bilan tasdiqlangan Surxondaryo viloyat pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshorish institutning 2014-yilgi malaka oshirish ta`limi rеjasiga muvofiq voha pеdagog kadrlarining bilim, ko’nikma va malakalarini zamonaviy ilm-fan yutuqari va ta'limiy yangiliklar asosida chuqurlashtirish  maqsadida 6-martdan-6-iyungacha bo`lgan muddatda 6 ta guruhda tashkil etilgan masofadan o`qitish shaklidagi malaka oshirish ta`limi tinglovchilarining malaka ishlari himoyasi o`tkazildi.

     Malaka ishlari himoyasida ichki ekspert xulosalari, MO`RM xulosasiga muvofiq masofadan o`qitish shaklidagi malaka oshirish ta`limininghttp://avloniymtk.uz saytida  berilgan resurslarni puxta o`zlashtirib tizim topshiriqlarini bajarishda ijobiy natijalarga erishgan voha xalq ta`limi muassasalarida faoliyat olib borayotgan 143 nafar pedagog kadrlar ishtirok etishdi.

     Tinglovchilar tomonidan tayyorlangan malaka ishlari himoya komissiyasi tomonidan quyidagi kriteriylar asosida 100 ballik tizimda baholandi:

  * Tanlangan mavzuning dolzarbligi asoslanishi (10 ball);

  * Ishning maqsadi va vazifalaro to`g`ri belgilanishi (15 ball);

  * Muammoning hozirgi holatini tahlil qilinishi va umumlashtirilishi (25 ball);

  * Qo`yilgan muammo yechimini amaliy-metodik jihatdan asoslab berilishi, amaliyotda qo`llash uchun maqbul yo`llarning ko`rsatilganligi (25 ball);

  * Natijalarni tahlil qilish, xulosalarni shakllantirilishi, qo`llanish sohasi belgilanishi va takliflar ko`rsatilganligi (25 ball)

     Ichki va tashqi ekspertlar, MO`RM  va malaka ishlari himoya komissiyasi xulosalariga muvofiq ijobiy natijalarga erishgan tinglovchilarga malaka oshirganligi haqidagi sertifikatlar berildi.

Xushvaqt Begashev

Termiz shahar 11-umumiy o‘rta ta’lim

maktabi tarix fani o‘qituvchisi

Jamila Ne’matillayeva

Termiz davlat universiteti tarix fakulteti 2-kurs talabasi

   Yurtimizga kelgan mehmonlar va sayyohlar o‘zbek xalqining tarixiy va boy o‘tmishi, madaniyati, ma’naviyati haqida ana shunday muzeylarda bo‘lib to‘liq ma’lumot olish, boy tasavvur hosil qilish mumkin. Muzey ilmiy-ma’rifiy muassasa bo‘lib, tabiiy, moddiy, ma’naviy madaniyat yodgorliklarini yig’ish, saqlash, o‘rganish, targ’ib qilish bilan shug’ullanadi. Muzeyning memorial, ilmiy-ma’rifiy, tadqiqiot, o‘quv turlari bo‘lishi mumkin. Shuningdek, muzeyning tarixiy, texnik, tabiiy, ilmiy, san’atshunoslik, adabiyot, memorial majmua, o‘lkashunoslik yo‘nalishlari mavjud.

    Muzeylar tarixiy, moddiy va ma’naviy madaniyat yodgorliklarini asrovchi, saqlovchi, o‘rganuvchi va xalqqa namoyish qiluvchi ilmiy-ma’rifiy muassasalardir. Muzeylar kishilarning o‘zlari qadrli va yodgorlik bo‘lib qoladigan buyumlarni to‘plab, ularni kelgusi avlodlarga qoldirish ehtiyoji natijasida paydo bo‘lgan.

    Muzeylar xazinasida moddiy va tasviriy vositalar, shuningdek, san’at asarlari jamlanadi. Shu bilan birga tarixni jonlantiruvchi yozma manbalar: qadimdan hozirgi davrgacha bo‘lgan tarixiy qimmatga ega qo‘lyozmalar, bosma hujjatlar, kitoblar saqlanadi.

   Muzeylarning dastlabki ko‘rinishlari ibodatxonalarda tashkil etilgan, chunki qo‘lyozmalar dastlab xattotlar tomonidan tayyorlangan. Yevropada muzeylarning tashkil etilishi va muzeyshunoslik fanining vujudga kelishi asosan XIV-XVII asrlarga to‘g’ri keladi.

    Muzeylar tadqiqot va ta’lim-tarbiyaviy vazifalarni o‘tashi bilan ham muhim ahamiyat kasb etadi. Muzeylarda joy olgan eksponatlar katta tarbiyaviy ahamiyatga ega bo‘lib, ular tarixning ma’lum bir davri haqida ma’lumot beradi.

    Muzeyda muzeyshunoslar ilmiy tekshirish ishlarini olib boradilar. Muzeyga kelgan to‘plamlarni butlaydilar va o‘rganadilar. Muzey ashyolarini saqlash va ta’mirlash ishlarini yo‘lga qo‘yadilar. Tomoshabinlar uchun ekskursiyalar tashkil etib, boy manbalar haqida ma’lumot berish bilan birga, ularni o‘sha davr haqidagi bilimlarini boyitadi.

   O‘zbekiston Respublikasida ham juda ko‘p muzeylar mavjud. Bu muzeylardagi eksponatlar jahonning mashhur muzeylari eksponatlaridan qolishmaydi.

    O‘zbekistonda muzeylar dastlab XIX asrning ikkinchi yarmida tashkil etila boshlagan. Bular 1876-yilda ochilgan Toshkent o‘lkashunoslik muzeyi, Samarqand xalq muzeyi va Farg’ona xalq muzeylari edi.

Bugungi kunda Respublikamizning katta va kichik shaharlarida, tumanlarida xalqning boy tarixiy-madaniy xazinalarini namoyish qiluvchi 500 dan ortiq turli muzeylar faoliyat olib boryapti. Yoshlarni ma’naviy-axloqiy kamolga etkazishda, keng aholi ommasini, ayniqsa, yosh avlodni ma’rifatli qilishda muzeylarning roli katta ahamiyat kasb etishini hisobga olib, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov 1998-yil 12-yanvarda “Muzeylar faoliyatini tubdan yaxshilash va takomillashtirish to‘g‘risida“gi farmoni e’lon qilindi. Mazkur farmon muzey ishini kelgusida rivojlantirishning yorqin istiqbollarini ochib berdi. U “O‘zbekmuzey” Respublika jamg’armasini tuzish va muzey xodimlarini kasb malakalarini, ularning ilmiy izlanishlari samarasini oshirish uchun sharoit yaratishga, o‘zbek, ingliz, rus tillarida uch oyda bir nashr etiladigan “Moziydan sado” jurnali ta’sis etishga yordam qiladi.

   1996-yil 18-oktabrda Toshkentda ochilgan Temiryo‘llar tarixi Davlat muzeyi O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan  ma’rifiy va ma’naviy ishlar borasida yirik tarixiy va madaniy yodgorlik, ilmiy tafakkur markazi bo‘lib qoldi. Muzey eksponatlari juda katta tarixiy qimmatga ega bo‘lib, Temuriylar davri ruhini beradi. Muzeyga qo‘yilgan tilla buyumlar, qurol-aslahalar, lashkarboshi va oddiy janchilarning kiyimboshlari, musiqa asboblari, o‘sha davrga xos jihozlar, Amir Temur, Bobur qo‘lyozmalari, Ulug’bekning astronomik qurulmalari va boshqa madaniy boyliklar shular jumlasidandir.

    1996-yil 1-sentabrda Toshkentda Osiyoda noyob va yagona bo‘lgan „Olimpiya shon-shuhrat muzeyi“ ochildi. Bu muzey–O‘zbekistonlik sportchilarning turli jahon musobaqalarida qo‘lga kiritgan muvaffaqiyatlarini, medallarini faqat namoyish etadigan joygina bo‘lib qolmay, balki mamlakatimizda sport harakatini rivojlantirish markazi ham hisoblanadi.

    Chunonchi ,1992-yil may oyida Namanganda ulug’ o‘zbek shoiri Boborahim Mashrab muzeyi ochildi. 1992-yil sentabrda Xorazm viloyatining Xonqa tumanida milliy mumtoz musiqa va kuylarning mashhur ijrochisi, Xorazm xofizlar maktabining asoschisi Hojixon Boltaboyev nomidagi o‘ziga xos noyob maqomchilar muzeyi ochildi. Bu muzey ekcpozitsiyalarini uch mingga yaqin turli eksponatlar – tarixiy hujjatlar,qadimgi xorazmliklar foydalangan uy-joy anjomlari, tikuvchilik va gilam mahsulotlari, idish-tovoqlar, mehnat qurollari tashkil etgan.

1992-yil noyabr oyida Buxoroda O‘zbekistonda birinchi marta temirchilik muzeyi ochildi. 1992-yil dekabrda Samarqand viloyatining Oqtosh shahrida ochilgan xalq baxshisi Islom shoir  Nazar o‘g’lining uy-muzeyi birinchi mehmonlarni qabul qildi. 1993-yil 3-sentabrda Toshkentda o‘zbek ayollari ichidan chiqqan birinchi huquqshunos olima akademik Hadicha Sulaymonova muzeyi ochildi. 1993-yil 1-sentabrda Toshkent Davlat texnika universiteti qoshida O‘zbekistonda birinchi bo‘lib, Politexnika muzeyi ochildi. 1993-yil 10-sentabrda Toshkentda o‘zbek raqqosasi Mukarrama Turg’unboyeva muzeyi, 1993-yil 21-sentabrda esa Navoiy viloyatining Tomdi tumanida mashhur cho‘pon, ikki marta Mehnat Qahramoni, O‘zbekiston Fanlar Akademiyasining faxriy akademigi Jaboy Balimanovning hayoti va mehnat faoliyati haqida ma’lumot beruvchi muzey ochildi. 1993-yilning noyabr oyida Toshkentda ochilgan O‘zbekistonda xalq ta’limi tarixi muzeyi o‘z muxlislarini kutib oldi.

    1994-yil may oyida Toshkent shahrida Toshkent to‘qimachilik va yengil sanoati instituti muzeyi, oktabrda O‘zbekiston xalq rassomi Usta Muhiddin Rahinov va uning o‘g’li Akbar Rahimovlarning ko‘rgazmali muzeyi ochildi. Toshkentda 1996-yil mayida O‘zbekiston gidrometeoroligiya xizmati muzeyi ochildi. 1996-yilning 30-noyabrida Toshkentda ochilgan Qimmatbaho qog’ozlar bozori tarixi muzeyiga tashrif buyurgan tomoshabinlar birinchi marta turli davlatlarga sayohat qilish sharafiga muyassar bo‘ldilar. 1997-yil oktabr oyida Buxoroda mashhur buxorolik zarb qiluvchi usta Salim Hamidov muzey ochildi. Suningdek, atoqli davlat arboblari, olimlar, yozuvchilar, rassomlar, kompozitorlar, artistlar hayoti va ijodiga bag’ishlangan muzeylar ham oz emas. Toshkentda Muxtor Ashrafiy, Oybek, O‘rol Tansiqboyev, G’afur G’ulom, Yunus Rajabiy, Mukarrama Turg’gunboyeva va boshqalarning uy muzeylari mavjud. Taniqli manzarachi rassom O‘rol Tansiqboyev uy-muzeyi 1976-yilda rassom ijod qilgan ustaxona tashkil qilingan. Bugungi kunda o‘z faoliyati bilan o‘zbek manzarachilik san’atida salmoqli o‘rin egallagan rassomga atalgan dastlabki uy muzeyidir.

    Ayniqsa, tarix darslarini tashkil etishda 5-9-sinflar bo‘yicha Muzey pedagokikasining salmoqli o‘rni bor. Chunki, bola faqat eshitib emas, balki o‘z ko‘zi bilan ko‘rib jonli mushohada shohidi bo‘ladi va shu asosda o‘z bilim ko‘nikma va malakasini oshirib boradi. Masalan, 5-sinf “Tarixdan hikoyalar “darsligida (7-§, 26-28-betlar) aynan muzey haqida bo‘lib, bugungi kunda bu mavzuni shunchaki oddiy dars emas, balki fotorepartaj slayd yoki “sayohat darsi” sifatida tashkil etish mumkin. Buning uchun shu hududda joylashgan muzeyga tashrif yoki shu muzeydan olingan videolavha, audio yozuvlar, tasmalarga ko‘chirilgan ovozli yozuv bilan ham bola qalbiga kirib borish mumkin.

    Respublika hududida joylashgan ba’zi muzey haqida bola bilimini sinash uchun BBB xarita usulidan foydalanib, ulardan avval “Bilaman” xaritasi to‘ldirilsa maqsadga muvofiq bo‘lishi mumkin. Bunda o‘quvchi quyi sinfda o‘rgangan, tevarak-atrofdan o‘rgangan bilimlari asosida “Temuriylar tarixi davlat muzeyi”, “O‘zbekiston davlat muzeyi”, “Olimpiada shon-shuhrat” muzeylari haqida aytib o‘tsa, “Bilmoqchiman” xaritasida o‘qituvchi tomonidan shu muzeylar tarixi, ulardagi boy eksponatlar bo‘yicha videolavha namoyishini taqdim etishi va shu bilan birga qo‘shimcha adabiyotlar orqali bilimini oshirishi mumkin. Bu orada “Bilib oldim” xaritasi „Idrok xaritasi“ bilan uzviylashtirilgan holda tarqatmalar berib, ham yakka, ham guruh bilan ishlash ham mumkin. Shu o‘rinda darsni mustahkamlash uchun proyektorda muzeylar rasmlari berilib, uni yana ham to‘ldirish mumkin

“Bilmoqchiman” xaritasida esa o‘quvchi qiziqishidan kelib chiqib, uy topshiriqlari o‘qituvchi va o‘quvchi hamkorligida ishlansa juda ma’qul bo‘ladi. Umuman olganda muzeylar faoliyati bugungi kunning dolzarb masalalaridan biri bo‘lib, har bir fan uchun o‘z qimmatiga ega. Nafaqat tarix, balki botanika, musiqa, zoologiya, geografiya, adabiyot, matematika, huquq fanlarini ham muzeylar bilan bog’lab o‘tish maqsadga muvifiqdir. Har bir kunning, har bir narsaning o‘z tarixi bo‘lgani kabi boy  eksponatlarga ega muzeylarning ham o‘z tarixi bo‘ladi.

     Hozirda Toshkentda “NEXT” ko‘ngil ochar savdo markazida bolalar uchun birinchi interaktiv muzeyi faoliyat olib bormoqda. Muzeyning ikki xonasiga fanning turli sohalariga tegishli bilimlar bazasi joylashtirilgan.

Eksponatlar jajji tashrif buyuruvchilarga chaqmoq qayerdan paydo bo‘lishi, hayvonlar, qushlar va hasharotlar qanday ko‘rishi yoki oddiy dastak yordamida tanlab, yukni qanday ko‘tarish mumkinligi haqida hikoya qiladi. Yangi muzeyda bolalar ma’lumotlarni tinglabgina qolmay, balki eshitgan narsalarini sinab ko‘rish imkoniyatiga ham ega.

     Muzey asoschilari eksponatlar sonini ko‘paytirish va fanlar qamrovini kengaytirish rejalshtirilgan. Tez orada bu yerda kimyoviy tajribalar soni ortib, astronomiya bo‘yicha eksponatlar paydo bo‘ladi. Yaxshisi unga bir bora tashrif buyuring, Qiziqarli ma’lumotlarga o‘zingiz guvoh bo‘lasiz.

    Xalqning boy madaniyatini o‘zida aks ettirgan muzeylar ahamiyati har doim o‘rganishga molik ish.

Qirmiz Haqberdiyeva,

Mehrangiz Rahmonova

Termiz shahar 11-umumiy o‘rta ta’lim maktabi

nemis tili fani o‘qituvchilari

         Ushbu mavzuda so‘zlashdan oldin, eng avvalo, muzey haqida biroz to‘xtalib o‘tsak. Muzeylar tarixiy, moddiy va ma’naviy madaniyat yodgorliklarini asrovchi, saqlovchi, o‘rganuvchi va xalqqa namoyish etuvchi ilmiy – ma’rifiy muassasadir. Muzeylar zamonamizning tom ma’noda xazinasi bo‘lib, ushbu xazinalarda, moddiy, tasviriy va yozma manbalar saqlanadi.

         Muzeylarning turlari juda ko‘p. Ular xalqlarning tarixiga, adabiyotiga, sanoatga, texnikaga, tibbiyotga, hayvonot olami,harbiy qurol-yarog‘larga oid hamda tabiat va boshqa turdagi muzeylardir. Shunday ekan, maktablardagi har bir fanni muzeylar bilan bog‘liq holda olib borish mumkin. Tarix fanini arxeologiya, adabiyot fanini san’at, fizika fanini texnika, botanika, biologiya va geografiya fanlarini o‘lkashunoslik muzeylari bilan bog‘liq holda yo‘lga qo‘yish mumkin. Kelajak avlodlarga moddiy va ma’naviy meroslar haqida mukammal tassavvur va taassurotlar uyg‘otish uchun muzeylarning ahamiyati juda katta. Bizning vatanimizda ham bu yo‘nalishda juda katta ishlar qilinmoqda. Mustaqillikka erishganimizdan so‘ng asl ajdodlarimiz va asl tariximizni bildik. Biz pedagoglar har bir darsimizda o‘z oldimizga, ta’limiy, tarbiyaviy va rivojlantiruvchi maqsadlar qo‘yamiz. Ushbu maqsadlardan tarbiyaviy maqsadimiz bu o‘quvchilarni vatanparvarlik, mehnatsevarlik va mehr-oqibat ruhida tarbiyalaydi.

         Xorijiy til o‘qituvchilariga ushbu maqsad, ikki hissa ko‘proq qo‘yiladi, ya’ni nafaqat vatanimizning, balki tili o‘rganilayotgan mamlakatning ham urf odatlari, an’analari, adabiyoti, san’ati va xalqiga  hurmat ruhida tarbiyalash bizning asl maqsad va vazifalarimizdandir. Nemis tili fani o‘qitilish jarayonida o‘quvchilarga Germaniyaning federativ o‘lkalari, adabiyoti va san’ati, urf odatlari bilan bir qatorda, ushbu o‘lkaning diqqatga sazovor joylari va muzeylari haqida ham ma’lumot beramiz.

         Bizga ma’lumki, Yevropa davlatlari ichida Germaniyada birinchilardan bo‘lib ilk muzey ochilgan. Bugungi kunda Germaniyada 6000 dan ortiq muzeylar bor. Ularning eng qadimiylaridan biri bu Myunxendagi 1993-yilda tashkil topgan ilmiy va texnikaviy muzeydir. Ushbu muzey nafaqat Germaniya balki, butun dunyo texnika rivojlanishi tarixiga oid 28 mingdan ortiq eksponatga ega. Bu yerda mashinasozlik, astronomiya, informatika, fazogirlik, kemasozlik, telekomunikatsiya va boshqa sohalarga oid butun dinyodan eksponatlar yig‘ilgan.

         Masalan, nemis mutaxassislari 2001-yil 19-22-iyun kunlari Myunxenda bo‘lib o‘tgan IV Xalqaro “Muzey ishi, komplektlashtirish, ta’mirlash va ko‘rgazmalar uchun texnologiya” mavzusidagi ixtisoslashgan ko‘rgazma materiallarini maxsus sayt orqali e’lon qilishdi.

         Germaniya muzeylari haqida gap ketganda, Berlindagi Muzeylar Oroli haqida to‘xtalmasdan bo‘lmaydi. Butun dunyoni o‘ziga jalb qilgan Shpree daryosidagi ushbu orol o‘ziga beshta muzeyni jamlagan. Ushbu muzeylar o‘ziga qadimiy antik davr eksponatlari, qadimiy Misr haykaltaroshligiga oid eksponatlar, islom madaniyatiga oid eksponatlar, eng qadimiy tasviriy san’at namunalari, arxeologik qazilmalar va hattoki tangalarga boyligi bilan butun dunyoga mashhur va YUNESCOning dunyo madaniy merosi sifatida ro‘yxatga olingan.

         Germaniyaning dunyoga mashhur muzeylaridan yana biri Kyoln shahridagi shokolad muzeyidir. Bu yerda dunyoda yagona shokoladli favvora oqib turadi. Ushbu muzeydagi barcha eksponatlar shokoladdan yasalgan. Hattoki xarid qilgan chiptangiz ham shokoladli bo‘lib, uni muzeyga sayohat davomida iste’mol qilish mumkin.

         Ushbu muzey haqida 7-sinf nemis tili dasrligida “Ikki o‘lka” mavzusida qisqagina ma’lumot berilgan. Bu juda katta ahamiyatga ega. Zero, bizning o‘quvchilarimiz nafaqat nemis tili, balki tili o‘rganilayotgan mamlakat tarixi, adabiyot, san’ati, geografiyasi va diqqatga sazovar joylari haqida ham ma’lumotga ega bo‘lishlari lozim.

Дилбар Нормуродова

Термиз шаҳар 11-умумий ўрта таълим

мактаби она тили ва адабиёт фани ўқитувчиси

   Ҳар бир халқнинг ўтмишини англатувчи нодир манба, асотир ва иншоoтлари бўлади. Маҳобатли қадамжолардаги рамзлар узоқ ўтмишдан сўзлайди. Ҳар бир белги остидаги сирли жилолар нодир санъат асарларининг намуналари, ота-боболаримизнинг қадамлари теккан. Уларнинг ошёни манзилгоҳлари гарчи ҳозир замонавий кўринишга эга бўлса-да, нодир санъат асарларининг кўпчилиги миллий ҳунармандчилигимизнинг илк нишонларидан дарак беради. Ана шундай нишоналар билан ўзига тарихни жо олган муҳташам салобатли жойлардан бири музейлардир. Музейлар ҳақида гапирадиган бўлсак аввало шу сўз изоҳига тўхталиб ўтиш жоиз.

    Музей (грекча — музалар уйи) — тарихий, моддий ва маънавий маданият намуналарини сақловчи, тўпловчи, ўрганувчи ва намойиш этувчи ташкилотдир. «Музей» — museyon сўзи инсон маданиятига икки ярим минг йил илгари, яъни антик даврда кириб келди.

   "Ўзбек тилининг изоҳли луғатида" ёзилишича музей (грекча) Санъат, техника, табиат намуналарини, тарихий ва илмий-табиий аҳамиятга эга бўлган нарсаларни йиғиш, сақлаш, ўрганиш ва халққа намойиш қилиш билан шуғулланадиган муассаса. Санъат музейи, тарихий музей, ўлкашунослик музейи ва табиат музейи каби турлари бор.

      Шу билан бирга бугунги кунда таниқли адиб ва ёзувчиларимизнинг ҳам уй музейлари фаолият кўрсатаяпти. Бу борада элимиз суйган, ардоқлаган машҳур адабиётчи, ёзувчи, шоирлар ҳаёти ва ижоди ҳақида ҳикоя қилувчи музейлар фаолият кўрсатаётгани ҳам бу борадаги салмоқли ишлардан биридир. Бу эса айниқса адабиёт дарсларини ташкил этишда жуда асқотади. Масалан, Тошкент шаҳрида Ойбек, Сергей Бародин, Абдулла Қаҳҳор, Сергей Есенин, Ғофур Ғулом каби адибларнинг уй музейлар мавжуд. Ёки Фарғонада Ҳамза Ҳакимзода Ниёзий ёдгорлик музейи, Ҳамза Ҳакимзода Ниёзий музейи, Қўқон шаҳрида Ғофур Ғулом номидаги Адабиёт музейи, Муқумий ҳужра музейи, Фарғона вилоятида “Увайсий уй музейи”, Жиззах вилоятида Ҳамид Олимжон уй музейлари ўз фаолиятини олиб бормоқда. Бу музейларда адиб ҳаёти ва фаолиятига оид маълумотлар, фотогалареялар, экспонатлар мавжуд бўлиб, булар яна ҳам замон талаби асосида бойитилиб бормоқда. Бу борада музей раҳбарларининг адиб мухлислари, дўстлари, ёр-биродар ва оға-иниларининг салмоқли ҳиссалари бор. Чунки, ҳар бир маълумот замирида тарих ётади. Бу эса изланишлар самараси.

    Энди бу маълумотларни мактаб дарсларида қандай фойдаланиш мумкин. 5-синф адабиёт дарслигида Ғофур Ғулом, Ҳамид Олимжон, Ойбек, 5-6-синф дарслигида Абдулла Қаҳҳор, 8-синф дарслигида Сергей Есенин, 5-синф ва 9-синф дарсликларида Ойбек ҳаёти ва ижоди ёки асарлари бўйича дарслар ташкил этилганда айнан юқорида номлари қайд этилган уй музейлари билан боғлиқ маълумотлардан тўла фойдаланиш, ўқувчи қизиқишини орттириш билан бирга уларни интернет маълумотлари билан ишлашга ўргатади. 8-синф дарслигида мумтоз адабиёт вакили ҳисобланмиш Увайсий уй музейи билан боғланиш мумкин. Бу мавзулар баёнида уй музейлари ҳақида керакли маълумот берилгач уйга вазифа ёки қўшимча маълумот олиш учун http://uz.mcs.uz/museums/134-muzeylar.html ва http://uz.mcs.uz/museums/ интернет сайтларига ёки саёҳат дарслари сифатида қуйидаги уларнинг уй музейларига ташриф буюриш мумкин:

Ойбек уй-музейи — Тошкент шаҳар, Ифтихор-1 кўчаси, 26

директор: Тошмуҳамедова Ойнур Бекджановна,

қабулхона: 248-09-00; 226-77-06.

Сергей Бородин уй-музейи — Тошкент шаҳар, Лашкарбеги кўчаси, 18

директор: Урмонов Муроджон Оманович

қабулхона: 237-09-82, факс: 297-26-73

Абдулла Қаҳҳор уй-музейи Тошкент Ю.Ражабий кўчаси, 26

директор: Жалолова Нодира Муминовна

қабулхона: 256-08-04

Сергей Есенин музейи Тошкент шаҳар, Л.Толстой кўчаси, 20

директор: Камилов Абдувосит Марленович

қабулхона: 237-11-79; 252-23-95

Ғ.Ғулом уй-музейи Тошкент шаҳар, Арпапоя кўчаси, 1

директор: Ахмедова Олмос Ғафуровна

қабулхона: 245-43-94; 239-82-00

Ҳ.Ҳ.Ниёзий ёдгорлик музейи Фарғона шаҳар Усмонхўжаев кўчаси 26

директор: Ҳамзаев Абдувоҳид

Ғ.Ғулом номидаги Адабиёт музейи Қўқон шаҳар, Истиқлол кўчаси, 69

директор: Турдалиев Абдулатиф

Ҳ.Ҳ.Ниёзий музейи Қўқон шаҳар А.Исломов кўчаси 266

директор: Неъматов Усмонжон

Ҳамза уй музейи Қўқон шаҳар

директор: Мирбобоева Дилфуза

   Назокат Усмонова  — Ўзбекистон Халқ ёзувчиси Абдулла Қаҳҳор таваллудининг 100 йиллик юбилейи арафасида адиб уй-музейи тўлиқ тамирланиб, экспозицияси бойитилган ҳолда фаолият бошлади.

      Президентимиз Ислом Каримов раҳнамолигида мамлакатимизда миллий адабиётимиз ривожига беқиёс ҳисса қўшган намояндалар хотирасини эъзозлаш, уларнинг ижоди ва маънавий меросини асраб-авайлаш, чуқур ўрганиш, ёш авлод ўртасида кенг тарғиб этишга катта эътибор қаратилмоқда. Давлатимиз раҳбарининг 2007-йил 8-январда қабул қилинган "Ўзбекистон халқ ёзувчиси Абдулла Қаҳҳор таваллудининг 100 йиллигини нишонлаш тўғрисида«ги қарори бу борадаги муҳим қадамлардан бўлди.

    Ҳужжатда атоқли ёзувчи уй-музейи биносини таъмирдан чиқариш, экспозициясини бойитиш, адибга тегишли бўлган буюмлар, мебел ва санъат асарларини реставрация қилиш алоҳида йўналиш сифатида белгиланган. Унга кўра, адиб уй-музейининг биноси тўлиқ таъмирланди. Бу хайрли юмушга моҳир қурувчилар, муҳандислар, дизайнер ва рассомлар жалб этилди.

Электр, коммуникация тармоқлари янгиланди. Хоналарга қўриқлаш — сигнализация воситалари, ёнғинга қарши хавфсизлик техник қурилма ва мосламалари ўрнатилди. Бинонинг ички безаги ва интерерини ишлашда Рифкат Абдураҳмонов, Виктор Вяткин каби дизайнер-рассомлар иш олиб борди.

    Уй-музейи директори Нодира Жалолованинг таъкидлашича, архив идоралари, музейлар, илмий-маърифий муассасалар билан ҳамкорлик натижасида музей фонди адиб ҳаёти ва фаолиятига тегишли ҳужжатлар, қизиқарли материаллар, нашрлар, фотосуратлар, турли буюм ва ашёлар билан бойитилди. Жумладан, ўтган асрнинг 20-йилларида чоп этилган „Ер юзи“, „Ислоҳ“ каби газеталар нусхалари адиб ижодини ўша давр муҳитига монанд тарзда ўрганиш имконини беради. Аввалгисидан фарқли ўлароқ, музейнинг янги экспозицияси адиб таваллуд топган оила, унинг болалиги, ўсмирлик йиллари, талабалик даври, серқирра ижоди, ҳаёти ҳақида адабиёт мухлисларига тўлақонли маълумот беради. Янги экспозицияни яратиш чоғида адибга тегишли мебеллар, уй-рўзғор жиҳозлари, санъат асарлари реставрация қилинди.

   Музейда эндиликда адиб ижоди билан танишиш, уни мукаммал ўрганиш баробарида ўқувчилар, талаба-ёшлар учун адабиёт дарслари, маънавият сабоқлари, маърифий тадбирлар, учрашувлар, давра суҳбатлари ўтказилиши учун барча шароитлар яратилган.

   Тошкент шаҳар, Ифтихор — 1 кўчаси 26 уйда Ойбек уй-музейи жойлашган. 1980-йилда ўзи яшаб ижод этган уйида очилган. Бу музейда Ойбекнинг оиласи Зарифа Саидносирова мўйқаламига мансуб иккита ранг-тасвир асари бор.

   Тошкент шаҳар, Лашкарбеги кўчаси 18 уйда  1981-йилда асос солинган Сергей Бородин уй-музейи жойлашган.

    20-аср ўрталарида  ижод қилган ёзувчи Сергей Бородин 1950-йилдан 1974-йилгача шу уйда яшаб ижод қилган. Унинг „Дмитрий Донской“ ва „Самарқанд осмонидаги юлдузлар“ асарлари бор.

Тошкент шаҳар, Лев Толстой кўчаси, 20 уйда  1985-йилда Сергей Есенин уй-музейи очилган. Есенин қисқа вақт Тошкент шаҳрида яшаган ва Самарқанд шаҳрида бўлган. „Танланган шеърлар“, „Замин дарғаси“, „Лирика: шеърлар, достонлар“ шеърий тўпламлари Эркин Воҳидов томонидан таржима қилинган.

   Тошкент шаҳар, Арпапоя кўчаси, 1 манзилида Ғ.Ғулом уй-музейи жойлашган.

   Айни кунда уй-музей архивида 200 дан ортиқ ноёб қўлёзма асарлар, VI асрга  тааллуқли халқ китоби, нашри эски луғатлар бор. Адиб уларни ўқиган, бу ҳақида мақола ёзган ва ўтган замон шоир ва алломаларининг ҳаёти ва ижоди, туғилган йили билан боғлиқ янглиш кетган номлар ёки саналарни аниқлаштирган. Ғофур Ғулом уй-музейи билан боғлиқ яна бир эътиборга молик маълумот бор. Бу забардаст шоир Муқумий ижoди ҳақидадир. Биз биламизки, адиб ижоди ҳақида Ғофур Ғулом иш   олиб борган ва 1941 йил 8 майда чоп этилган „Муқумий мактублари“  худди шу музейда сақланмоқда.

   Дарсда фоторэпортаж, видеолавҳалар, аудиоёзувлар намойишидан сўнг „Пирамида“ усулидан фойдаланиб таассуротлар баёнини билиш мумкин. Бунда ўқувчилар давра бўлиб ўтириб, битта ўқувчи бошловчи бўлади ва унинг олдинга чўзилган қўли „Пирамида“ учун асос бўлади ва иштирокчилар бошловчи қўли устига қўлини қўйиб „Пирамида“ ҳосил қилиши мумкин. Бу эса тарих фани музей билан боғлиқ ҳолатни вужудга келтиради. Ёки боланинг ҳам имловий, ҳам ёзма саводхонлигини текширш мақсадида „Гуруҳ достони“ усулидан фойдаланиш мумкин. Бунда Адабиёт ёки санъат инсон туйғулари тарбиячиси. У қалбга эзгулик уруғини сочади. Ҳаётдан завқланиб яшашга порлоқ орзулар сари интилишга ундаб, кишига ғайрат-шижоат бағишлайди. „Соғлом бола“ йили Давлат дастурида ҳам айни ана шундай жиҳатларга эътибор қаратилиб, саёҳатлар ташкил этиш анъанасига амал қилгиб келинмоқда. Музейларга саёҳат хоҳ у яқин, ҳоҳ у узоқда бўлсин, ҳар бирининг ўз ўрни бўлиб, бу эгасини миллий анъана ва қадрятларгимизга ҳурмат руҳида тарбиялашнинг муҳим воситаларидандир. Ўзлигимизни англаган ҳолда ғурурни ҳис қилиш, буюк аждодларга муносиб фарзандларни тарбиялаб етказиш ҳар бир фан ўқитувчисининг муқаддас бурчидир.

Абдурахмон  Янгибоев

Сурхондарё ХТБ Методика маркази

Жалолиддин  Мирзаев

Термиз археология музейи

    Мустақиллик йилларида Ўзбекистон Республикасида амалга оширилган таълим соҳасидаги ислоҳотлар ягона мақсад – баркамол шахс ва малакали мутахассисни тарбиялаш ҳамда тайёрлашга йўналтирилган бўлиб, мазкур мақсаднинг  мукаммал амалга оширилиши  узлуксиз таълим тизимини қайта шакллантириш, унинг мазмунини  замонавий талабларга мувофиқ равишда янгилаш асосида таъминланмоқда.  Мазкур жараёнда самарали ташкилий ва педагогик услублар, воситалар ишлаб чиқилиши ҳамда амалиётга жорий этилиши зарур. Таълим — тарбия жараёнига  кенг қамровли жорий этилаётган инновацияларга музейшунослик, педагогика ва психология фанларининг қисмларини ўзида мужассамлаштирган музей педагогикаси ёрқин мисол  бўлади.   Унинг назарий  асосларини халқ таълими амалиётига жорий этиш борасида Сурхондарё вилояти халқ таълими бошқармаси методика маркази томонидан вилоят музейлари билан ҳамкорликда  амалий ишлар  амалга оширилмоқда.

      Музейлар тарихий, моддий ва маънавий ёдгорликларни тўплаш, сақлаш, ўрганиш ва ташвиқ қилиш ишларини амалга оширувчи илмий — маьрифий маскан бўлиб, ўзининг экспозиция ва кўргазмалари воситасида  таълим — тарбиявий ишларни  ҳам бажаради.

Ҳозирги кунда республикамизда 1 минг 200 дан ортиқ турли йуналишдаги катта-кичик музейлар, жумладан,  мактаблар  тасарруфида  кўплаб музейлар фаолият кўрсатмокда.

 Мустақиллик йилларида  уларнинг фаолияти   сон ва сифат жиҳатдан ўзгариб бораётганлигини ҳисобга олсак,  музейларда таълим — тарбиявий ишлар соҳасида кенг имкониятлар мавжудлигига амин бўламиз.

<

• музей.педагогика

  “Соғлом бола йили” муносабати билан 2014 йилнинг 25-26 апрель кунлари  Сурхондарё вилоят педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институти томонидан таълим

муассасаларида фаолият кўрсатаётган ёш ижодкор ўқитувчилар ва тарбиячиларда соғлом болани парваришлашда мактабдан ташқари муҳит таъсири, шунингдек, ўқитувчиларнинг соғлом бола тарбиясида маҳалла институти ҳамкорлигини таъминлашда оид кўникмаларини шакллантириш мақсадида «Соғлом бола ва етти маҳалла мактаби» мавзусида педагогик эсселар сиртқи танлови -“Esse Tanlovi-2014” ўтказилди. Танловда 40 га яқин ижодкор ўқитувчилар ва талабаларнинг ижод намуналари қатнашди. Эсселар ҳакамлар ҳайъати томонидан 100 баллик тизим асосида қуйидаги тартибда баҳоланди:

• шахсий ижод даражаси ва материалнинг мустақил бажарилганлиги (0-30 балл).
  
  • мавзунинг тўлиқ  ёритилиши  (0-25 балл).
  
  
  • ғояларнинг  конструктивлиги  (0-25 балл).
  
  
  • материалдаги аниқлик ва теранлик (0-20 балл).
  
  
  
  

        Танлов натижаларига биноан ғолибликни қўлга киритган эсселар www.fikr.uz сайти “ Surxondaryo viloyat PKQTMOI”  блогида  эълон  қилинди.

        Танлов шартларига биноан

     “Соғлом бола тарбияси борасида мактабдан ташқари муҳитга оид нуқтаи назар” номинацияси бўйича Сурхондарё вилоят Термиз шаҳридаги 11-мактаб ўқитувчиси Дилбар Нормуродованинг «Белбоғи бор бола” (қаранг: http://fikr.uz/posts/Surxondaryo_PKQTMOI/20217.html) мавзусидаги эссе (82 балл)си биринчи ўринни эгаллади.

      «Соғлом бола ва етти маҳалла” номинацияси бўйича Наманган вилояти, Чуст туманидаги 55-мактаб ўқитувчиси Ойдина Турсунованинг “Савиясиз матн ўқитувчини уялтиради” (қаранг: http://fikr.uz/posts/Surxondaryo_PKQTMOI/20205.html) мавзусидаги эссе (77 балл)си ғолибликни қўлга киритган бўлса,

    Музработ тумани 25-умумтаълим мактаб ўқитувчиси Дилфуза Джураеванинг “Соғлом бола ва маҳаллам мактаби” мавзусидаги эссе (қаранг: http://fikr.uz/posts/Surxondaryo_PKQTMOI/20141.html) (75.6 балл)си иккинчи ўринни эгаллади.

    Ҳар бир йўналиш ғолиблари махсус дипломлар ҳамда эсдалик совғалар билан тақдирланади.

 <strong>Ғолиб муаллифларимиз:</strong>

«Белбоғи бор бола”           “Савиясиз матн ўқитувчини уялтиради”        “Соғлом бола ва      

                                                                             маҳаллам             

Ташкилий қўмита

       «Соғлом бола ва етти маҳалла мактаби»                                «ESSE  Tanlovi-2014»га

     Tabiatan ma`lum-ki,o`g`il bolalar qiz bolalarga nisbatan or-nomusli, g`ururli va qo`rqmas bo`ladi. Uning jussasi kichik bo`lishi mumkin, ammo mushtdek yuragiga sherning, yo`lbarsning kuchi berilgan. O`g`il o`sgan oila, yigiti bor mahalla obro`si  ham  baland.

       Yigiti bor yurt, el, millat ham o`z ori, nomusi va g`ururi bilan ko`ksi baland. Ayol bo`lsam – da, dars davomida ham, ko`chada ham yigitlarning yurish-turishiga, ularmimg xatti-harakatlariga e`tibor beraman, hurmat bilan qarayman. Keyingi paytda yigitlar haqida bir qancha ajoyib teledasturlar, videofilmlar bor-ki, ularda millatimiz yigitlari haqidagi qarashlar juda tahsinga sazovor holatda aks ettirilgan.    Ayniqsa, partada o’tirgan o’smir bola bu holatni tez ilg’aydi. Uning beg’ubor va pok qalbiga yigitlik g’ururining qanchalar balandligi, avvalo, o’z tuyg’ulari orqali ifodalanishi yoki bu tuyg’uning keng ma’no kasb etishi uchun oila, maktab va mahallaning ham o’z o’rni bor.Qalb mo’jizakori hisoblanmish o’qituvchining ham bu borada o’z o’rni va ma’suliyati bor.Maktab partasida o’tirgan o’quvchi har bir holat va hodisaga teran ko’z va o’tkir nigoh bilan qaraydi,qiziqish olami ham shunga yarasha bo’ladi.  6-sinf o`quvchisida bunaqa holat, bunaqa vaziyatni ko’p kuzatish mumkin. Chunki fanlar doirasining kengayishi ularning qiziqish olamini kengaytiradi va mushohadaga undaydi. Fanlararo bog’liqliklarni his qila boshlaydi. Shu sababli ularga har bir mavzu bayonida hayotiy voqealar asosiga tayanish lozim.      Ana shu sinf adabiyot darsligiga kiritilgan millat ruhini chuqur his qilib asarlar yozgan sevimli yozuvchimiz Tog`ay Murodning “Yulduzlar mangu yonadi” asaridan olingan parchaga “Belida belbog`i bor” yigitning ori, nomusi, g’ururi va qadri juda chiroyli misralarda talqin etilgan. Bu mavzuga mos misralar Rustam Musurmon qalamida yana ham chiroyli jilolangan:

• Belida.belbog`i.bola

«Соғлом бола ва етти маҳалла мактаби»                                «ESSE  Tanlovi-2014»га

   «Ерда турли ҳайвон ва қушлар яшарди. Уларнинг излари тупроқ ва қумда қоларди_, лекин одамнинг изи кўринмасди. Турли томондан мавжудодлар овози тараларди, фақат одамнинг овози эшитилмасди. Ўша пайтларда ер тилсиз оғизга,  юраксиз кўкрак қафасига ўхшарди.

   Бир куни осмонда кучли ва бардошли бўлган қушлар подшоси — бургут учарди. Тўсатдан осмонни оппоқ булут қоплаб, қалин қор ёгди. Ҳаммаёк оппок, қаерда осмон, қаерда ер эканлигини билиб бўлмасди. Шу вақтда қанотлари қиличдай, тумшуғи ханжардай бургут уясига қайтарди.

Бургут қандай баландликда учаётганини унутдими ё нимагадир алаҳсидими, бориб қояга урилди...

Қояга урилиб қулаб тушган бургут ўлмади. Қиличдай қанотлари синганди, лекин юраги урарди, ўткир тумшуғи ва темир панжаларига зарар етмаганди.

    Бургут яшаш учун курашди, қанотсиз овқат топиши, душманларидан ҳимояланиши қийин бўлди. У тошлардан тошларга тирмашиб, ўзи уя қўйган қояга кун сайин кўтарила бошлади. Ўша юксакликдан яна атрофни кўргиси келарди.

    Унинг юксакликка кўтарилиши, уясини қайтадан қуриши, ҳар кун овқат то­пиши ва жонзотлардан ҳимояланиши осон бўлмади. Бу қийин ишларни бажариш чоғида мушаклари ҳам, ташқи қиёфаси ҳам ўзгарди. Қанотсиз бургут уясини қуриб бўлиб қараса, у уй экан, ўзи эса тоғлик одамга айланибди.

У оёқларида тик турди, синган қанотлари ўрнида қўлларни кўрди. Тумшуғининг устки қисмидан бурун (тўғри, сал каттароқ), пастки қисмидан тоғликлар ҳозир ҳам тақиб юрадиган ханжар пайдо бўлибди. Ўтган даврда ташқи қиёфаси тамоман ўзгарганди, фақат юраги асл ҳолида — бургут юраклигича қолганди.»

     Инсонга айланган бургуг ҳақидаги бу ҳикоятни мен Расул Ҳамзатовнинг «Менинг Доғистоним» номли асаридан ўқидим. Қизиғи, мазкур ҳикоят асарнинг «Одам» деб сарлавҳа қўйилган бўлимида келтирилган. Шунингдек, яна бир неча шеърлар, воқеалар, маълумотлар муқояса қилиниб, тоғликларнинг назарида кўкда мағрур қанот қоқаётган ҳар бир бургут мард ва жасур бир инсоннинг юраги экан лиги таъкидланади:

• esse2014.darslik

                                                             «ESSE  Tanlovi-2014»га

                                                 “Қачон оила бахтли бўлади? Қачонки, аёл бахтли

• Sog'lom bola yili
• etti mahalla